Neyroloqlar hesab edirdilər ki, proqranulin zülalını əmələ gətirən və beyin neyronlarını dəstəkləyən proqranulin genindəki mutasiya frontotemporal lobar degenerasiya (FTLD) kimi tanınan bir növ demans əmələ gətirmək üçün kifayətdir. Lakin indi Floridadakı Mayo Klinikasının kampusunda tədqiqatçılar tərəfindən idarə olunan beynəlxalq alimlər qrupu, proqranulin mutasiyasının daşıyıcılarında pozğunluqdan qoruyan başqa bir genetik amil tapıblar.
Amerika Nevrologiya Akademiyasının tibbi jurnalı Neurology jurnalının 22 dekabr 2010-cu il sayında dərc olunmuş məqalədə tədqiqatçılar mutasiyaya uğramış proqranulin geni olan insanların spesifik variantın iki nüsxəsini miras qoyduğunu bildirirlər. TMEM106B geninin FTLD inkişaf etdirmə ehtimalı əhəmiyyətli dərəcədə azdır və ya xəstəliyin başlanğıcı ləngiyir.
"Bu, gözlənilməz, lakin çox maraqlı tapıntı idi, çünki bu, TMEM106B-nin nə olduğunu, onun və onun variantlarının necə işlədiyini başa düşə bilsək, bu, FTLD-dən qoruyan bir agentin inkişafı üçün yeni bir yol təqdim edə bilər. "Tədqiqatın aparıcı müəllifi, nevroloq Rosa Rademakers, Ph. D. deyir.
Tədqiqat Pensilvaniya Universiteti Tibb Fakültəsinin tədqiqatçılarının rəhbərlik etdiyi, dünya üzrə 45 mərkəzi əhatə edən və 2010-cu ilin martında Nature Genetics jurnalında dərc edilmiş genom miqyaslı assosiasiya tədqiqatının davamı idi. Bu tədqiqat FTLD üçün risk faktoru kimi TMEM106B genindəki variasiyanı təyin etmək üçün postmortem beyin toxumasından istifadə etmişdir. Bu xəstələrin hamısının ortaq cəhəti onların beyin neyronlarında səhv qatlanmış TDP-43 zülallarının zədələnməsi idi. Tədqiqatçılar müəyyən ediblər ki, TMEM106B variantları daima bu beyin lezyonlarına malik olan proqranulin mutasiyası olan FTLD xəstələrində də rol oynayıb.
"Bu tədqiqat əvvəlki tədqiqatın tapıntılarını təsdiqləmək və TMEM106B-nin proqranulin səviyyələrini modulyasiya edə biləcəyini görmək üçün onu genişləndirmək üçün nəzərdə tutulmuşdur," Dr. Rademakers deyir. Bunun üçün tədqiqatçılar TMEM106B variantını yeni xəstələr dəstində, o cümlədən proqranulin mutasiyaları olan 82 FTLD xəstəsi, mutasiya olmayan 562 FTLD xəstəsi, həmçinin 822 sağlam nəzarətdən ibarət qrupda axtarıblar.
Bütövlükdə qrupda TMEM106B ilə əhəmiyyətli bir əlaqə görmədilər, lakin TMEM106B variantları ilə proqranulin mutasiyaları olan şəxslərdə FTLD-nin inkişafı arasında çox əhəmiyyətli bir əlaqə var idi.
Tədqiqatçılar müəyyən ediblər ki, qoruyucu TMEM106B allelinin iki nüsxəsini də miras almış proqranulin mutasiyası olan şəxslər FTLD-ni inkişaf etdirməyiblər və ya normal yaşda olandan daha gec yaşda inkişaf etdirməyiblər, Dr. Rademakers deyir. "Proqranulin mutasiyasının daşıyıcıları yüzdə 50 daha az proqranulin zülalı istehsal etdiyinə görə, TMEM106B-nin proqranulin səviyyələrinə təsir edə biləcəyinə inanırıq və buna görə də xüsusi olaraq proqranulin mutasiyaları olan insanlarda işləyir" deyir.
Fərziyyələrini dəstəkləmək üçün onlar qoruyucu TMEM106B allelini daşıyan şəxslərin qan plazmasında daha çox proqranulinin olduğunu aşkar etdilər, bu isə TMEM106B allelinin proqranulin zülal səviyyəsini artırmaq üçün işlədiyini göstərir.
"TMEM106B-nin qoruyucu forması qanda proqranulinin daha yüksək səviyyələrinə gətirib çıxarır. Onun beyində proqranulinin səviyyəsini də artırıb-artmaması hələ öyrənilməmişdir və gələcək tədqiqatlarımızın diqqət mərkəzində olacaq "deyə Dr. Rademakers deyir.
Faydalı TMEM106B alleli təkcə proqranulin mutasiyası olan insanlar üçün yeni terapiyanın əsası ola bilməz, həmçinin demans üçün risk altında olan digər insanlara da kömək edə bilər. "Proqranulin səviyyələrindəki incə dəyişikliklər FTLD-nin inkişafı riskinin artması ilə əlaqələndirildi, ona görə də indi araşdırmaq üçün maraqlı yeni bir potensialımız var."
Tədqiqat Milli Sağlamlıq İnstitutları və Frontotemporal Demans Araşdırmaları Konsorsiumu tərəfindən maliyyələşdirilib. Müəlliflər maraqların toqquşması olmadığını bəyan etmirlər.
