STANFORD, Kaliforniya - Yaraların sağalmasına kömək edən genlər çox vaxt "yaxşı uşaqlar"dır, lakin yeni araşdırma onları xərçəngin bəzi növlərində düşmən kimi göstərir. Stanford Universiteti Tibb Fakültəsinin tədqiqatçıları müəyyən ediblər ki, bəzi şişlər bu yara sağaldan genləri aktivləşdirir və onlar aktivləşdikdə şişlərin yayılma ehtimalı daha yüksəkdir. Bu iş həkimlərə hansı xərçənglərə daha aqressiv yanaşacaqlarına qərar verməkdə kömək etməklə yanaşı, xəstəliyin müalicəsinin yeni yollarını vurğulamağa kömək edə bilər.
"Bu, xəstəliyin erkən mərhələsində tapa biləcəyimiz bir xüsusiyyətdir və xərçəngin müalicə üsulunu dəyişə bilər" dedi, doktorluqdan sonrakı alim və məqalənin aparıcı müəllifi Howard Chang, MD, PhD. Əsər Elm Biologiya İctimai Kitabxanasının 19 yanvar sayında dərc olunub.
Patrick Brown, MD, PhD, biokimya professoru başçılıq etdiyi tədqiqat qrupu izahedici genləri tapmaqda qeyri-adi bir yanaşma tətbiq etdi. Əksər tədqiqatlarda elm adamları şiş nümunələrini təhlil edir və normal toxuma ilə müqayisədə daha aktiv olan genləri axtarırlar. Bu cür tədqiqatlar xərçəng biologiyasında iştirak edən genlərin uzun siyahılarını yaratdı, lakin bu genlərin hansı rol oynaya biləcəyinə dair ipucu vermir.
Chang əks istiqamətdən başladı. O bilirdi ki, yaraların sağalması və xərçəng inkişafının bəzi oxşarlıqları var, o cümlədən yeni qan damarlarının böyüməsi, hüceyrələr ətrafında molekulyar matrisin yenidən təşkili və hüceyrələrin bir-birinə bağlanmasında dəyişikliklər. "Yaraların sağalması hüceyrələrə normal böyümə məhdudiyyətlərini pozmağa və sərhədləri keçməyə imkan verən bir prosesdir. Əgər hüceyrə bu proqrama daxil ola bilirsə, bu, xərçəng üçün yaxşı bir mühitdir" dedi.
Tədqiqatçılar yaraların sağalması prosesində hüceyrə modeli olaraq laxtalanmış qana məruz qalan hüceyrələrdə hansı genlərin aktiv olduğunu tapmaqla başladılar. Sonra Çanq və həmkarları şiş nümunələrində həmin genlərin aktiv olub-olmadığını araşdırdılar.
Tədqiqatçılar aşkar ediblər ki, prostat və qaraciyər xərçəngi həmişə yara sağaldan genləri aktivləşdirir, döş, kolon və prostat vəzindəki şişlər isə qarışıqdır. Bu dəyişkən toxumalarda aktiv yara sağaldan genlərə malik şişlər yüksək dərəcədə aqressiv olub və digər toxumalara yayılma ehtimalı daha yüksək olub.
Chang dedi ki, yara sağaldan genlərin qiymətləndirilməsi həkimlərə xəstə üçün ən yaxşı müalicəni seçməkdə kömək edə bilər. "Yalnız müəyyən xərçəng növlərinə təsir edən bir çox dərman var. Fərqli dərmanların müəyyən bir anormallıq üzərində işlədiyini başa düşsəniz, həkimlər dərmanı problemə uyğunlaşdıra bilər" dedi.
Belə farmasevtik uyğunlaşdırmanın ən məşhur nümunəsi Her2/Neu geninin aktiv versiyası ilə döş xərçəngini xüsusi olaraq müalicə edən Herceptin preparatıdır.
Əksər həkimlərin aktiv genlər üçün şiş nümunələrini yoxlamaq imkanı yoxdur, lakin onlar Her2/Neu ilə olduğu kimi, genlər tərəfindən hazırlanmış zülalların olub-olmaması üçün müntəzəm olaraq test edirlər. Biyokimya aspirantı və məqalənin ikinci müəllifi Julie Sneddon yara sağaldan zülalları ifraz edən şişləri müəyyən etmək üçün oxşar test üzərində işləyir.
Chang növbəti addımın bu zülalları əmələ gətirən şişləri necə müalicə edəcəyini öyrənmək olduğunu söylədi. Yara sağalması yaxşı başa düşülən bir proses olduğundan, tədqiqatçılar bu prosesi poza və xərçəngin yayılmasını yavaşlata bilər. Çanq, "Qan damarlarının böyüməsini maneə törədən dərmanlar çıxır, ona görə də bəlkə də bu dərmanlar xəstələrin bu populyasiyasına yönəldilməlidir" dedi.
Bu işə töhfə verən əlavə Stanford tədqiqatçıları arasında doktoranturadan sonrakı alimlər Ruchira Sood, PhD və Jen-Tsan Chi, MD, PhD; Aş Əlizadə, MD, PhD, keçmiş aspirant; Rob West, MD, PhD, patologiyanın klinik təlimatçısı; Kelli Montqomeri, tədqiqatçı; və Matt van de Rijn, MD, PhD, patoloji dosent.
